تیرویید چیست؟
غده تیرویید از غدد درون‌ریز بدن است که هورمون‌ها را برای تنظیم سوخت‌وساز بدن ترشح می‌کند. غده تیرویید در بخش میانی نیمهٔ زیرین گردن در زیر حنجره و قسمت بالای استخوان‌های ترقوه قرار دارد. تیرویید غده‌ای دمبلی شکل است که از دو لب چپ و راست تشکیل‌شده است. این دو لب به‌وسیلهٔ یک لب میانی به هم‌پیوسته می‌شوند. تیرویید ظاهری همچو پروانه دارد.
شایع‌ترین مشکلاتی که تیرویید را درگیر می‌کنند شامل موارد زیر هستند:
- کم‌کاری تیرویید (هایپوتیروییدی)
- پرکاری تیرویید (هایپرتیروییدی)
- بزرگی غده تیرویید (گواتر)
- توده‌های تیرویید
- سرطان تیرویید
- التهاب تیرویید (تیروییدیت)
گواتر چیست؟
به بزرگ شدن غده تیرویید، گواتر گفته می‌شود که در این حالت قابل لمس خواهد بود. بزرگ شدن غده تیرویید می‌تواند به شیوه تولید گره‌هایی در غده تیرویید و یا افزایش اندازه همه بافت تیرویید باشد. در برخی موارد گواتر می‌تواند همراه با کم‌کاری و یا پرکاری تیرویید باشد.
انواع گواتر:
۱- گواتر ساده (بدون گره): در این‌گونه، همه بافت غده، بزرگ‌تر از اندازه معمول است. مهم‌ترین نشانه‌های دچار شدن به گواتر ساده عبارت‌اند از:
- بیماری گروز یک بیماری اوتو ایمون است که میزان ترشحات هورمون‌های تیرویید به خون را افزایش می‌دهد.
- عفونت تیرویید به دلایلی از جمله عفونت‌های ویروسی
- کمبود ید در مواد غذایی
- برخی داروها مانند لیتیوم
- عوامل خانوادگی
۲- گواترهای ندولر که این گره‌ها به دو گونه آشکار می‌شوند:
- گواترهای مولتی ندولار (گره‌های فراوانی که در بافت تیرویید دیده می‌شود)
- گواترهای تک ندولی که می‌توانند به صورت کیست‌های تیرویید، آدنوم‌های تیرویید و یا ندول‌های سرطانی باشند.
نشانه‌های بالینی بیماری گواتر:
بسیاری از بیماران تنها تورم در ناحیه گردن دارند و بیشترین آن‌ها درد ندارند. تنها در صورت دچار شدن به التهاب تیرویید درد مشاهده می‌شود.
اگر گواتر بیش‌ازاندازه بزرگ‌شده باشد و یا به درون جناغ سینه گسترش یابد می‌تواند باعث فشار بر روی مری و یا فشار بر روی تارهای صوتی شود.
بیماری گریوز چیست؟
بیماری گریوز گونه‌ای بیماری خود ایمنی است. در این بیماری، هورمون‌های تیرویید تولید انرژی و گرمای بدن را افزایش می‌دهند و به همین دلیل بیمار اشتهای فراوانی پیدا می‌کند ولی روزبه‌روز لاغرتر می‌شود و به دلیل از دست رفتن انرژی احساس خستگی همیشگی دارد. این بیماری در زنان چند برابر بیشتر از مردان شیوع دارد.
نشانه‌ها در افراد سالخورده ممکن است همراه با اختلالات رفتاری مانند بی‌تفاوتی و ناتوان شدن عضلات یا کاهش وزن باشد.
نشانه‌های سندروم گریوز:
بزرگ شدن غده تیرویید، پریشانی خواب، لرزش دست، ریزش مو، افزایش تعریق، تپش قلب تند و نامنظم، کاهش وزن، افزایش اشتها، اسهال، خستگی یا سستی عضلانی، بی‌تابی، خشم و کج خلقی، مشکلات بارداری و در برخی از بیماران ضخیم و قرمز شدن پوست ساق پا
برخی عوامل مهم در بروز این بیماری:
ژن، جنسیت، دلهره‌های شدید روانی، بارداری، عفونت
تیرویید هاشیموتو:
در بیماری هاشیموتو (تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن) سیستم ایمنی بدن به غده تیرویید حمله می‌کند. گاهی منجر به کاهش فعالیت غده تیرویید نیز می‌گردد.
نشانه‌های بیماری هاشیموتو:
این بیماری به‌کندی پیشرفت می‌کند و باعث تخریب تیرویید و افت سطح هورمون تیرویید در خون می‌شود. نشانه‌های این بیماری همانند بیماری کم‌کاری تیرویید است. علایم بسته به‌شدت کمبود، متفاوت است. نخست نشانه‌هایی همانند خستگی و سستی رخ می‌دهد. آنگاه با پیشرفت بیماری، نشانه‌ها آشکارتر می‌شوند. نشانه هایی همانند:
-افزایش حساسیت به سرما
-یبوست
-پوست خشک و رنگ‌پریده
-چهره پف‌کرده
-صدای گرفته
-افزایش میزان کلسترول خون
-افزایش وزن (اغلب ۳ تا ۶ کیلو)
-درد عضلانی، حساسیت به لمس و خشکی به‌خصوص در شانه‌ها و نشیمنگاه، درد و سفتی مفاصل، ورم زانو یا مفاصل کوچک دست‌وپا
-سستی عضلانی به‌خصوص در بخش پایین‌تنه
-افزایش میزان خون‌ریزی عادت ماهیانه یا طولانی شدن آن
-افسردگی
-فراموشی و کند بودن فرآیند تفکر
علل بیماری هاشیموتو:
در این بیماری، سیستم ایمنی بدن پادتن‌هایی می‌سازد که غده تیرویید را تخریب می‌کنند. برخی پزشکان ویروس یا باکتری را عامل بیماری و برخی دیگر عوامل ژنتیکی را مسبب این بیماری می‌دانند.
کسانی که به‌اندازه فراوانی در برابر پرتوها قرارگرفته‌اند بیشتر دستخوش آسیب هستند.
سرطان تیرویید:
در این بیماری سلول‌های غیر طبیعی در درون غده تیرویید آغاز به رشد می‌کنند. سرطان تیرویید از گونه‌های نادر سرطان است. بسیاری از افراد مبتلا، به‌خوبی درمان می‌شوند زیرا معمولاً زود تشخیص داده‌شده و به‌موقع تحت درمان قرار می‌گیرند.
علل سرطان تیرویید:
به نظر می‌رسد مانند دیگر سرطان‌ها، تغییر در DNA در بروز این سرطان نقش داشته باشد. این تغییرات می‌توانند ارثی باشند و یا این‌که با افزایش سن به وجود بیایند.
برخی نشانه‌های سرطان تیرویید:
- وجود یک توده و یا ورم در گردن (همه‌گیرترین نشانه)
- احساس درد در گردن و یا گاه‌گاهی در گوش‌ها
- اختلال در بلعیدن
- ایراد در دم و بازدم و یا خس‌خس ثابت در هنگام نفس کشیدن
- تغییر در صدا و خشن شدن آن
- سرفه‌های پشت سرهم که نمی‌توان آن‌ها را به بیماری‌های دیگری مانند سرماخوردگی ارتباط داد.
ممکن است برخی افراد بدون نشانه‌های خاصی باشد. در چنین شرایطی ممکن است با دیدن یک توده یا یک گره در گردن و در هنگام معاینه بالینی معمولی به‌وسیلهٔ پزشک شناسایی شود.
درمان:
با تشخیص زودهنگام با انجام آزمایش‌های به موقع، به‌خوبی قابل کنترل و بهبودی است و می‌توان از بروز مشکلات بیشتر پیشگیری نمود. ازاین‌روی می‌بایست برای بررسی‌های منظم، به‌خصوص در افراد مستعد و باسابقه بیماری پیشین، با پزشک درمانگرتان همکاری کنید.
(در مقاله دیگر به مشکلات پرکاری و کم‌کاری تیرویید خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید)
